Bahasa Melayu Dalam Pendidikan Melayu Champa

Petikan daripada Sinar Harian; beritanya menarik kerana membuktikan keupayaan BM cuma orang Melayu Malaysia sahaja yang memandang enteng kepada bahasa sendiri.

CHAU PHONG (VIETNAM) - “Apa khabar? Dari Malaysia?”. Itulah ucapan selamat datang daripada Imran Abu Bakar, 45, kepada penulis ketika berada di sebuah perkampungan Islam di Chau Phong, Vietnam.

Baru-baru ini Bernama berpeluang menyertai ekspedisi Jejak Warisan Jawi II(JWJ2) dalam misi menjejak warisan Jawi di tujuh buah negara. Sesetengah penduduk di Chau Phong boleh berbahasa Melayu termasuk Imran, yang merupakan seorang guru di Madrasah Mahmudiyah, di sini.

Imran berkata, hampir 100 daripada kira-kira 2,000 penduduk di Kampung Masjid Nikmah boleh berbahasa Melayu.



Melayu Champa



Rancak berbual dalam bahasa Melayu dengan Imran membuatkan seseorang merasakan seperti berada di Malaysia tambahan pula penduduknya ramai yang berpakaian seperti rakyat Malaysia.

Golongan Hawa dengan baju kurung, berkain batik dan bertudung manakala Adam, ada yang berkain pelikat dan berketayap putih.

Imran memaklumkan bahawa penduduk kampung berkenaan asalnya adalah dari masyarakat Melayu Champa. Di bawah pemerintahan Khmer dahulu, ramai orang Melayu Champa terpaksa melarikan diri ke Kemboja. Jadi, tidak ramai lagi orang Melayu Champa yang tinggal di sini.

Disebabkan ‘pembersihan etnik’, oleh pemerintah terdahulu juga menyebabkan ramai generasi Melayu Champa sekarang tidak lagi pandai berkomunikasi dalam bahasa Melayu, katanya.

Menurut sejarah, empayar Melayu pernah wujud dari Hue, Vietnam sehingga ke An Giang, Selatan Vietnam di bawah kerajaan Champa. Namun apabila kerajaan ini diserang, rajanya berundur ke Laos, Kemboja dan Thailand sehingga ke Kelantan dan Terengganu.

Kesan daripada pengunduran itu, wujud sebuah daerah yang juga pernah menjadi kerajaan Melayu pertama di Kemboja dan dikenali sebagai Kampung Cham dengan keluasan hampir 10,000 km persegi.

“Pengunduran orang Melayu Champa ini bermula dari tahun 1,300 masehi lagi, selepas mereka tewas dan ditindas di tangan orang Khmer.

“Pengunduran mereka ini memakan masa beratus-ratus tahun dan kerajaan Melayu pada masa itu bukan hanya satu, terdapat beberapa lagi kerajaan Melayu kecil di merata-rata tempat,” kata Pengarah JWJ2, Zaid Muhammad Mohd Rais. Trivia menarik mengenai empayar Melayu dahulu, Zaid memaklumkan bahawa Angkor Wat di Kemboja pernah menjadi medan pertempuran empayar Melayu dan Khmer.“Selain itu, dikatakan Wali Songo juga berasal dari kerajaan Melayu Champa, apabila Sheikh Jamalludin Kubra berkahwin dengan Puteri Kemboja yang juga orang Melayu Champa,” katanya. Namun begitu, kedatangan Islam pada zaman itu tidak dapat dikenal pasti dengan jelas sama ada mereka sudah menganuti Islam atau tidak pada zaman peperangan dahulu kala.



Bahasa Melayu dalam sistem pendidikan



Walaupun bahasa Melayu dahulunya pernah menjadi bahasa dagangan, namun kini penggunaannya terutama tulisan Jawi semakin kurang di serata dunia termasuklah di Malaysia sendiri yang dahulunya pernah dikenali sebagai Tanah Melayu.

Antara yang dikenali ramai masih menggunakan Bahasa Melayu adalah penduduk di Malaysia dan Selatan Thailand, itu pun dari segi komunikasi harian. Namun, tidak diduga penggunaan bahasa Melayu di Kampung Masjid Nikmah ini bukan sahaja digunakan dalam komunikasi, malahan dalam sistem pendidikan mereka.

“Di sini, tak ramai yang boleh cakap Melayu, adalah dalam 100 orang, dan kebanyakan yang boleh cakap Melayu pun disebabkan mereka belajar agama ataupun mengajar,” kata Ghazali Ahmad, Pengetua Madrasah Azhar di kampung itu.

Beliau berkata, buku agama dalam tulisan Jawi banyak digunakan dalam pembelajaran agama harian generasi lama ataupun baru.

“Ada kira-kira 300-400 buah buku, yang kebanyakannya hasil tulisan Sheikh Al-Fatani dan lain-lain, jadi secara tak langsung, apabila membaca dalam Jawi, kami boleh berbahasa Melayu,” katanya.

Antara buku tulisan Jawi yang digunakan ialah ‘Sabilil Muhtadin’, ‘Faridatul Faraid’, ‘Hidayatus Salikin’ dan ‘Furu’il Masail’.



Belajar sehingga ke Malaysia



Keinginan untuk mendalami ilmu agama juga membawa mereka ke Malaysia. Difahamkan Ghazali pernah berhijrah ke Malaysia untuk menimba ilmu agama dan tinggal kira-kira lima tahun sebelum pulang ke kampung halaman dan mencurahkan

ilmu kepada generasi baru. Malahan, tradisi itu masih lagi berlangsung sehingga sekarang.

“Abang, abang dari Kuala Lumpur ya? Saya pun baru saja balik kampung ni, cuti semester,” kata Zakarigia Gojali, 22, pelajar Kolej Universiti Insaniah, Kedah.

Beliau berkata, ada empat hingga lima orang dari kampungnya belajar di Malaysia.

“Ada yang belajar pondok, universiti atau kolej, yang kebanyakannya terletak antara Kedah dan Kelantan,” katanya fasih berbahasa Melayu.

Apa yang menarik, walaupun tidak pernah berkomunikasi dalam bahasa Melayu sebelum ini, cara percakapan Zakarigia seperti orang Melayu biasa, tidak kekok.

“Saya belajar bahasa Melayu ni kat sana lah, masa kat kolej, kawan-kawan ramai kan,” katanya yang baru tiga tahun belajar di Malaysia.

Tidak susah belajar bahasa Melayu kerana perkataannya mempunyai banyakpersamaan dengan bahasa Arab, katanya mengakhiri perbualan. - BERNAMA